Paphiopedilum

Paphiopedilum

Foto: © Copyright Danuta Pańczyk. Wszelkie prawa zastrzeżone.

Paphiopedilum

Te południowoazjatyckie rośliny to storczyki o sympodialnym typie wzrostu i charakterystycznej warżce rozdętej na kształt pantofelka. Kwiaty mogą mieć kolor biały, różowy, żółty, czerwony, brązowy, zielony a nawet prawie czarny oraz paski, kropki i włoski, a ich płatki bywają zwinięte w spiralę.

Światło:

Paphiopedila dobrze rosną przy niewielkiej ilości światła. Idealne jest wschodnie lub zachodnie okno. Ekspozycja wschodnia jest lepsza, ponieważ na początku dnia, gdy roślina odbiera więcej światła, temperatura jest niższa. Południowe okno jest możliwe do uprawy pod warunkiem jednak, że światło słoneczne będzie przefiltrowane, tak aby nie poparzyło roślin. Optymalny jest poziom światła wynoszący około 10000 luksów. Paphiopedila dobrze rosną także przy sztucznym świetle, np. przy świetlówkach (w odległości 25-50 cm od świetlówki) lub w świetle lampy sodowej (Son Agro lub innej ogrodniczej). Długość sztucznego dnia zależy od pory roku: 11 godzin zimą, 14-16 godzin latem.

Temperatura:

Paphiopedila mogą być ciepło- lub chłodolubne. Istnieje taka ogólna zasada, że paphiopedila z marmurkowymi i wydłużonymi liśćmi lepiej rosną w warunkach od umiarkowanych do ciepłych, kiedy temperatura dnia mieści się w zakresie 21-27°C natomiast w nocy spada do 15-18°C. Gatunki chłodolubne mają z reguły jednolicie zielone, szeroko paskowate liście i kwitną głównie w zimie. Dla nich najlepszą temperaturą w nocy będzie 13-17°C, a w dzień 18-21°C. Letnie upały nie wyrządzą im szkody, o ile będą regularnie podlewane, odpowiednio cieniowane i trzymane w wysokiej wilgotności. Paphiopedila chłodnolubne lubią też wyższy poziom światła - około 20000 luksów, czyli jasny półcień.

Jak to bywa z ogólnymi regułami, nie zawsze się one sprawdzają i bezpieczniej jest stosować je tylko do popularnych hybryd. W wypadku gatunków zalecamy sprawdzenie wymagań danej rośliny w sekcji Storczyki od A do Z.

Latem rośliny zwykle tolerują nieco wyższe temperatury, chociaż z kolei przegrzanie roślin wystawionych na pełne południowe letnie słońce może skończyć się ich uśmierceniem. W wypadku utrzymywania się latem na parapecie temperatur powyżej 35°C absolutnie konieczne jest cieniowanie (np. żaluzjami) lub przestawienie roślin.

Z kolei zimą należy uważać na wietrzenie podczas mrozów - przewianie rośliny silnym prądem powietrza o temperaturze 0°C lub poniżej może spowodować przemarznięcie liści objawiające się ich szklistością i więdnięciem. Silne przemarznięcie może doprowadzić do śmierci całej rośliny. Szok temperaturowy (także podczas transportowania roślin zimą) może spowodować także opadanie kwiatów i pąków.

 

Wilgotność powietrza:

Paphiopedila lubią wilgotność w zakresie 45%-70%. Można to osiągnąć przy pomocy nawilżacza, albo umieszczając roślinę na tacy z kilkucentymetrową warstwą keramzytu lub innego porowatego materiału. Kiedy podlewamy roślinę, wypływająca woda przecieka przez porowaty materiał na tacę, a parując zapewnia roślinie wyższą wilgotność. Należy jednak uważać, aby doniczki nie stały w wodzie, ale ponad nią, zapewniając dostęp powietrza do korzeni także od spodu. Najłatwiej to zrobić, kładąc na wierzchu metalową siatkę (taką do budowy klatek dla zwierząt) lub kratkę dostępną w sklepach ogrodniczych.

Rośliny można też rano zamgławiać, ale ważne jest, aby liście obeschły przed nocnym obniżeniem temperatury. Roślin nie należy zamgławiać zimą, bo w niższych temperaturach i przy obniżonym metabolizmie są bardziej podatne na gnicie wywołane pozostawaniem wody w kątach liści. Należy unikać zamgławiania wodą z kranu, a używać wyłącznie deszczówki lub wody destylowanej. W wypadku dysponowania tylko wodą z kranu lepiej całkowicie zrezygnować z zamgławiania, ponieważ powoduje to bardzo szkodliwe dla storczyków gromadzenie się kamienia wodnego w kątach liści.


Woda:

Paphiopedila, podobnie jak znakomita większość storczyków tropikalnych, bezwzględnie wymagają lekkiego przeschnięcia podłoża przed kolejnym podlaniem. Jest to najważniejszy aspekt uprawy tych roślin! ICH PODŁOŻE NIE MOŻE BYĆ PRZEZ CAŁY CZAS RÓWNOMIERNIE WILGOTNE!!! Należy je podlewać mocno, ale odpowiednio rzadko - dorosłe rośliny zwykle raz na 4 do 7 dni, a zimą nie częściej niż raz na tydzień. Zbyt częste podlewanie, bez okresu przeschnięcia, powoduje gnicie korzeni i w końcu doprowadza do śmierci rośliny!!! Jest to najczęstszy błąd przy uprawie pierwszego storczyka, ponieważ jest to najistotniejsza różnica między traktowaniem epifitów i innych roślin doniczkowych. Zachowanie okresu przeschnięcia po każdym podlaniu to 99% gwarancji sukcesu w uprawie storczyków. Ważne jest, aby paphiopedila były podlewane wcześnie rano. To zapewni odparowanie wody z liści i z korony rośliny przed nocnym ochłodzeniem.

Do podlewania najlepsza jest deszczówka, woda z filtra odwróconej osmozy lub destylowana. Ponieważ wiele gatunków Paphiopedilum rośnie na skałach osadowych lub w gruncie, są też one nieco bardziej odporne na podwyższoną zawartość związków wapnia i magnezu, więc można je podlewać wodą z kranu, najlepiej przegotowaną i odstaną. Podlewać należy obficie i dokładnie, upewniając się, że woda wycieka wszystkimi otworami doniczki.

Zalecanym sposobem podlewania wszystkich storczyków jest wstawianie całej doniczki do naczynia z wodą (np. wiaderka), tak aby była zanurzona po brzegi, i przetrzymanie jej tak przez 15 minut do godziny. To jedyny sposób dający pewność, ze podłoże nasiąkło w całej objętości, a wszystkie korzenie pobrały wodę.


Nawożenie:

Należy stosować (ogólnie dostępne w hipermarketach i w sklepach ogrodniczych) nawozy dla storczyków. Na etykietach wielu roślin i nawozów dla storczyków podawana jest informacja, aby rośliny nawozić co miesiąc. Większość osób uprawiających storczyki stosuje się jednak do zasady "weakly weekly", co oznacza nawożenie co tydzień (czyli przy każdym podlewaniu), ale bardziej rozcieńczonym nawozem - zwykle 1/4-1/2 zalecanej na opakowaniu dawki nawozu dla storczyków. Jeżeli nawozi się przy każdym podlewaniu, to co miesiąc lub co dwa miesiące podłoże powinno być przepłukane czystą wodą bez nawozu. Nie jest to trudne - wystarczy po prostu raz na jakiś czas podlać roślinę obficie czystą wodą bez nawozu. Optymalne postępowanie w tym wypadku jest następujące: najpierw należy normalnie podlać rośliny, aby rozpuścić nagromadzone sole. Po około godzinie podłoże należy przepłukać wodą w ilości równej dwukrotnej objętości doniczki. Zimą należy nawozić tylko co drugie lub co trzecie podlewanie.

Kwitnienie:

W zależności od odmiany Paphiopedilum sezonem kwitnienia może być dowolna pora roku. Wiele z nich kwitnie wczesnym latem, są też takie, które kwitną dwukrotnie w ciągu roku, a niektóre nawet rozwijają na tej samej łodydze kolejne kwiaty w sposób ciągły przez wiele lat (na przykład ciepłolubny gatunek Paphiopedilum liemianum i wywodzący się od niego mieszaniec Paphiopedilum Pinocchio - patrz poniżej).

Paphiopedilum

Foto: © Copyright Tomasz Francuz. Wszelkie prawa zastrzeżone.

Ciepłulubne Paphiopedila nie wymagają żadnych zabiegów wywołujących kwitnienie i uprawia się je tak samo przez cały rok. Poniższa fotografia przedstawia inne typowe ciepłolubne Paphiopedilum wywodzące się od gatunku Paphiopedilum delenatii.

Paphiopedilum

Foto: © Copyright Tamara Florczak. Wszelkie prawa zastrzeżone.

Gatunki i hybrydy chłodnolubne do zainicjowania pędów kwiatowych wymagają okresu zimowego przechłodzenia, zwykle poniżej 15°C. Takim chłodniejszym miejscem w mieszkaniu może być parapet blisko szyby okiennej. W tym czasie należy także znacznie ograniczyć ilość wody, podlewając tylko raz na 14-20 dni przez okres dwóch miesięcy. Poniżej przedstawiono typowego przedstawiciela gatunków chłodnolubnych - Paphiopedilum insigne.

Paphiopedilum

Foto: © Copyright Orchids & More. Wszelkie prawa zastrzeżone.

Wiele gatunków i hybryd wydaje tylko jeden kwiat na łodydze, ale są też gatunki i odmiany wielokwiatowe, które mogą rozwijać kwiaty na pędzie sukcesywnie lub jednocześnie. Jednym z bardziej znanych hybryd wielokwiatowych jest ciepłolubne Paphiopedilum Saint Swithin (poniżej).

Paphiopedilum

Foto: © Copyright Jerzy Dziedzic. Wszelkie prawa zastrzeżone.

Po przekwitnięciu, gdy wszystkie kwiaty opadną, a pęd kwiatowy uschnie, można go wyciąć dość nisko, uważając jednak, aby nie uszkodzić liści. Po kwitnieniu łodygę po prostu się wycina, ponieważ roślina nie powtarza kwitnienia na starej łodydze. Jak w wypadku większości storczyków o sympodialnym typie wzrostu, Paphiopedila nie kwitną też drugi raz z tej samej rozety liściowej - łodygi kwiatowe wyrastają wyłącznie z nowych przyrostów dojrzałych w danym sezonie.

Przesadzanie:

W naturze różne gatunki Paphiopedilum występują zarówno jako rośliny naziemne, często litofity (rośliny naskalne) i rzadziej epifity (rośliny nadrzewne), niemniej jednak wszystkie powinny być uprawiane w lekkim, przepuszczalnym podłożu z zachowanymi dużymi przestrzeniami powietrznymi. Do ich sadzenia nie wolno stosować ziemi ogrodowej!!! Jako podłoże stosuje się mieszaninę, która szybko przepuszcza wodę, ale część tej wody jest w stanie zatrzymać. Można stosować czystą korę o granulacji 1 cm lub same gruboziarniste chipsy kokosowe, albo mieszaninę zawierającą 7 części średnioziarnistej (1 cm) kory, 1 część rozdrobnionych kawałków torfu wysokiego (nie mielonego), wełny mineralnej lub rozdrobnionej gąbki, 2 części dość grubego (1 cm) perlitu lub diatomitu i 1 część średniej wielkości (2 cm) kawałków węgla drzewnego. Niektórzy zalecają dodawanie kawałków dolomitu w celu podwyższenia pH, jednak praktyka pokazuje, że w wypadku hybryd nie jest to konieczne, a czasem może być wręcz szkodliwe, ponieważ może łatwo doprowadzić do zbyt wysokiego zasolenia podłoża. Zaleca się używanie plastikowych doniczek, ponieważ w nich podłoże nie wysycha za szybko. Podłoże nadaje się zwykle do wymiany co półtora roku do dwóch lat. Najlepszym czasem na przesadzanie jest wiosna lub początek lata. Zastosowana doniczka powinna być tak mała, jak to tylko możliwe. Rośliny delikatnie wyjmujemy z doniczki. Oczyszczamy korzenie ze starego podłoża, uważając aby nie połamać zdrowych, żywych korzeni. Obcinamy wszystkie martwe, zgniłe, gąbczaste lub puste w środku korzenie. Zdrowe korzenie Paphiopedilum są jasno- lub ciemnobrązowe z gęstą szczotką włośników, jędrne w dotyku i te zostawiamy. O tej porze roku nowe przyrosty zwykle są już widoczne i łatwo ocenić kierunek rozrostu rośliny. Jest to o tyle istotne, że roślinę należy umieścić w nowej doniczce nieco z boku, pozostawiając z przodu miejsce na nowe przyrosty na 1-2 lata. Po przesadzeniu przez tydzień do 10 dni roślin nie podlewa się.

 

Przydatne łącza:

Orchidarium > Storczyki od A do Z (opisy uprawy gatunków)

Orchidarium > Galeria > Paphiopedilum (fotografie hybryd i gatunków)

Polskie Towarzystwo Miłośników Orchidei > FAQ (najczęściej zadawane pytania)

Polskie Towarzystwo Miłośników Orchidei > Paphiopedilum (artykuł z kwartalnika "Kwiaty")

 

Tłumaczenie materiałów źródłowych: Grażyna Siemińska
Edycja: Jerzy Dziedzic